Kompas

Een kompas is een instrument waarmee het magnetische noorden en daaraan gerelateerde koersen bepaald kunnen worden. Het doel is het bepalen van ware koersen.

Peilkompas

Een nautisch peilkompas

Voor kustnavigatie is het vaak handig om de richting waarin je een object ziet te kunnen bepalen. Het instrument dat hiervoor gemaakt is is het peilkompas. Om ook in het donker afgelezen te kunnen worden, zijn de letters van fosforescerende verf gemaakt. Even met de zaklamp erop schijnen er je kan weer een kwartier in het donker peilen. De nauwkeurigheid van een goed peilkompas is ongeveer een graad, als je hem goed stil kan houden. Op een ijzeren boot is de nauwkeurigheid veel minder doordat er vaak geen deviatie beschikbaar is voor de plek waar je peilt. De peilkompassen voor nautisch gebruik zijn van heel hoge kwaliteit, maar ook vrij duur (50 euro) vergeleken met peilkompassen voor wandelaars (10 euro).

Stuurkompas

Om de richting waarin de boeg wijst te bepalen, kijk je op het stuurkompas. Dit is een vast gemonteerd kompas. Door de vaste montage kan een stuurkompas gecompenseerd worden voor de invloed van het schip op de meting, en de daarna nog resterende deviatie kan worden opgemeten.

Gyrokompas

Op grotere schepen wordt vrijwel alleen gebruik gemaakt van een gyroscopisch kompas in plaats van een magnetisch kompas. Dit instrument bepaalt niet het magnetische noorden, maar het ware noorden. Toch wordt het een kompas genoemd, omdat de functie het zelfde is. Een gyrokompas is eigenlijk veel handiger in de zin dat deze geen variatie en geen deviatie heeft. De nadelen zijn dat een mechanisch gyrokompas veel groter is dan een magnetisch kompas, stroom verbruikt en na stroomuitval een tijd lang niet bruikbaar is, vaak ongeveer een dag. In 2007 lijkt het niet waarschijnlijk dat gyrokompassen op korte termijn gebruikt zullen gaan worden door Euros.

Deviatie

Het verschil tussen de koers t.o.v. het magnetische noorden en de koers die het kompas aangeeft heet "deviatie". De deviatie is dus de meetfout van het kompas. Op stalen boten en boten van ferrocement wordt de deviatie voornamelijk veroorzaakt door de magnetisatie van de romp. De deviatie wordt opgemeten om tijdens het navigeren de afgelezen koers te kunnen corrigeren.

Bij polyester boten wordt de deviatie voornamelijk door de metalen inventaris en beslag in de buurt van het kompas veroorzaakt. Let er daarom op dat je op een E22 of een Waterrat het peilkompas en het slot niet achter het kompas legt. Lichtekooi is door deze vergissing al een keer gestrand op een plaat. Vergeet vooral niet dat het kompas op Doordraijer aan de andere kant zit. Bij polyester boten wordt meestal de deviatie verwaarloosd.