Plakken

Plakken is het maken van een polyester of epoxy onderdeel van een boot. Wordt soms ook lamineren of polyesteren genoemd, maar polyesteren is eigenlijk niet helemaal de juiste benaming. Bij Euros wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde handlamineer techniek, vaak beter bekend als het Engelse hand lay-up.

Handlamineren (Hand lay-up)

Plakken volgens de handlamineren techniek is het aanbrengen van vezels of vezelsmatten van bijvoorbeeld glasvezel of carbonvezel op een open mal met vloeibare hars, meestal polyesterhars of epoxyhars. De hars wordt aangebracht met een (grote) kwast. Vervolgens wordt met een ontluchtingsroller alle lucht onder de matten weg gerold. De gewenste dikte van het laminaat wordt bereikt door het aantal lagen matten of weefsel. Je probeert daarbij de verhouding glas/hars zo groot mogelijk te krijgen, maar goed ontluchten wordt dan steeds moeilijker. Teveel hars heeft weinig invloed op de sterkte, maar wordt het vooral te zwaar van. Bij te weinig hars neemt de sterkte van het laminaat duidelijk af. Hars dringt makkelijker door in de matten als het van onderaf komt dan als je het van bovenaf aanbrengt. Je kan dus het beste eerst de hars aanbrengen en daarna pas de matten. Vervolgens werk je de hars goed in de matten door te rollen of met de kwast en werk je droge plekken bij met een kwast met wat hars eraan. Dit werkt helaas niet bij op kop lamineren (onderkant van een kajuitdak bijvoorbeeld). Leg in dat geval de mat op een vuilniszak en breng daar de hars aan, en breng dat vervolgens aan op het oppervlak. Let op, dit werkt niet met hakselmatten aangezien deze uit elkaar vallen als er hars in trekt.

Je hebt tijdens het plakken geen kluskleren aan, maar echt plakkleren. Plakkleren zijn kleren die je daarna moet weggooien of alleen nog voor plakken kunt gebruiken. Het is goed te vergelijken met vlakvetkleren. Naast alle hars die in je kleren krijgt, heb je vooral last van jeukende glasvezels. Gelukkig raak je ze weer kwijt door te spoelen met veel koud water, zodat de poriën in je huid niet open gaan staan. Maar tijdens het plakken valt de jeuk wel mee zolang je lange mouwen draagt.

Vacuumplakken

Er zijn 2 varianten van vacuumplakken: "vacuum bagging" en vacuum infusie. Bij de eerste variant breng je de matten en hars aan met handlayup en trek je er daarna een zak omheen en trek je het vacuum om de overtollige hars eruit te trekken. Bij vacuum infusie breng je de matten droog aan en trek je met een vacuum de hars uit een vat door het laminaat heen. Dit laatste levert een beter resultaat op en zorgt ervoor dat de mensen die eraan werken nauwelijks met de hars in aanraking hoeven te komen. Het gaat alleen wel veel eerder fout doordat het moeilijk is om het geheel zo aan te leggen dat de hars overal in het laminaat doordringt. Vacuum bagging is daarom populairder bij doehetzelvers. Bij vacuum plakken wordt het laminaat vaak nog bedekt met "peel ply" en een "breather" laag. De eerste kan makkelijk van het laminaat afgepeld worden naar het uitharden en levert een opgeruwd oppervlak op dat direct verder verwerkt kan worden. De breather laag neemt de overtollige hars op.

Gebruik vezelmatten

Vezelmatten zijn er in verschillende soorten en van verschillende materialen. De meest gebruikte materialen zijn:

• E-glas. Glasvezel die we bij euros gebruiken.
• S-glas. Stijver en sterker dan E-glas.
• Kevlar. Stijver en sterker dan glas en zeer taai. Zeer goed bestendig tegen schokbelastingen.
• Koolstofvezel. Stijver en sterker dan kevlar. Slecht bestendig tegen schokbelastingen.

Wegens de behoorlijk slechte mechanische eigenschappen dienen deze laatste 2 nooit met polyester geplakt te worden. Hierbij worden namelijk zo'n beetje alle voordelen van de veel betere en duurdere vezel teniet gedaan. Zelfs een glasvezellaminaat zal betere eigenschappen hebben wanneer geplakt met epoxy ipv polyester. Soorten weefsels:

• Hakselmat: alleen voor glasvezel verkrijgbaar. Bestaat uit korte stukjes glasvezel die kris-kras door elkaar liggen en bij elkaar gehouden worden door een bindmiddel. Dit bindmiddel wordt opgelost in polyester (niet in epoxy) waarna er dus gewoon allemaal losse vezeltjes op je werkstuk liggen. Dit maakt het heel makkelijk om oppervlakken met een vervelende vorm (bv dubbelgekromd) te lamineren. Helaas is de sterkte niet erg hoog doordat de vezels zeer kort zijn en de krachten dus niet breed uitgesmeerd worden. Bij massaproductie wordt een vergelijkbaar laminaat gemaakt met een zogenaamde "choppergun" dit is een "pistool" waarnaar hars en een lange bundel glasvezels wordt toegevoerd. In het pistool worden de glasvezels aan stukjes gesneden en gemengd met de hars waarna het op het werkstuk gespoten kan worden. Hierdoor kan er snel gewerkt worden, maar het resultaat is een laminaat met een behoorlijk hoog harsgehalte wat dus relatief zwaar is. Goedkope massaproductie.
• Weefselmat. Weefselmatten bestaan uit glasvezels die door elkaar gewoven zijn. Hierbij zijn verschillende weeftechnieken mogelijk zoals "gewoon" of keperweefsel. Door de lange vezels zijn laminaten met weefsels een stuk sterker dan laminaten met hakselmat. Gewoven roving is een weefsel van dikke vezelbundels (rovings).
• "Knitted" (genaaide) matten. Hierbij zijn de vezels los over elkaar gelegd en vervolgens aan elkaar genaaid. Dit heeft meerdere voordelen: bij belasting zitten er geen bochten in de vezels (zoals bij weefsel) die eerst nog iets mee kunnen geven zodat de stijfheid wat groter is. Daarnaast is er meer mogelijk met vezelrichtingen en kunnen er meer dan 2 vezelrichtingen gecombineerd worden. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld 0 45 -45 graden matten (dus met vezels in de lengterichting en 45 graden beide kanten op) of unidirectionaalvezels (alle vezels in de lengterichting).

Daarnaast zijn er nog zogenaamde pre-preg matten. Deze zijn in de fabriek voorzien van precies de juiste hoeveelheid hars, zodat high performance laminaten met een zo laag mogelijk gewicht kunnen worden gemaakt. Het gaat hierbij eigenlijk altijd om koolstofvezel met epoxy. Mengen van 2 componenten voor het plakken is hier natuurlijk geen optie. Deze laminaten worden uitgehard in een oven, en hebben een beperkte levensduur voor verwerking.

Als je plakt met polyester kun je alle soorten (geweven en hakselmatten) gebruiken. Polyesterhars dient aangemengd te worden met 0,6-1% MEKP. Bij 0,8% MEKP heb je ongeveer 15 minuten de tijd om het te verwerken. Daarna wordt het te dik en gaat het klonteren. Je hoeft dus vaak niet meer dan een halve liter per keer aan te maken.

Let op: als je wilt plakken op polystyreen (blauw schuim) dan moet je epoxy gebruiken. Polystyreen lost namelijk op in polyester. Als je plakt met epoxy kun je beter geen hakselmat gebruiken, dit is namelijk specifiek bedoeld voor polyester. Voor het verwerken van epoxy is een aparte pagina.

Zie Ook

Chemisch boten bouwen